1 00:00:02,000 --> 00:00:06,000 Kufundzisa lonkhe luhlobo lwentfwana enkhulisa 2 00:00:06,000 --> 00:00:13,760 Bumcoka bekukhula nekufundza kwebantfwana labancane 3 00:00:23,700 --> 00:00:29,060 Kukhula nekufundza kwebantfwana labancane etinkhulisa kumcoka kakhulu 4 00:00:29,760 --> 00:00:34,000 Bantfwana bafundza ngisho basesesiswini senina 5 00:00:37,080 --> 00:00:48,000 Indlela lesikusekela ngayo kukhula nekufundza kwebantfwana basebancane inemtselela ekukhuleni nasekufundzeni kwabo nasebabadzala 6 00:00:50,000 --> 00:00:57,000 Batali nebanakekeli bebantfwana bafuna kunika bantfwababo sicalo lesisecophelelweni leliphakeme emphilweni 7 00:00:57,000 --> 00:01:05,000 Bafuna kwenta siciniseko sekutsi bantfwana banawo ematfuba ekukhula, bafundze baphindze bakhokhe onke emakhono abo 8 00:01:06,000 --> 00:01:13,000 Badzinga kusekelwa kuloku. 9 00:01:17,000 --> 00:01:25,200 Tinkhulisa tidlala indzima lemcoka kwenta siciniseko sekutsi lawo matfuba abekhona. 10 00:01:28,500 --> 00:01:33,480 Mhlaba wonkhe, emave atinike insayeya letsite – njengetindzima tekukhula “Sustainable Development Goals”, 11 00:01:33,480 --> 00:01:39,680 kubambisana kwemhlaba ngemalungelo ebantfu labaphila nekukhubateka kanye nekubambisana ngemalungelo ebantfwana “UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities and the Convention on the Rights of the Child” 12 00:01:39,680 --> 00:01:47,600 kwenta siciniseko sekutsi kukhula nekufundza lokungabandlululi muntfu kutfolwa nguwo wonkhe umntfwana wentfombatane nemfana. 13 00:01:51,000 --> 00:02:01,000 Bonkhe bafundzi labancane – bemantfombatane nebafana, nome banguliphi libala, bakhuluma nome nguliphi lulwimi, bakhonta kuphi, bakhubatekile, bekuhamba noma banguluphi luhlobo – 14 00:02:01,000 --> 00:02:06,000 kufanele bakhone kufundza emimangweni yabo. 15 00:02:06,000 --> 00:02:15,000 Tinyenti tinhlobonhlobo tetinkhulisa tekukhula, kunakekelwa kanye nekufundza kwebantfwana labancane. Manyenti emagama lasentjetiswako. 16 00:02:15,000 --> 00:02:22,960 Emmangweni wakho mahlawumbe wati kutsi kubitwangekutsi yi kindergarten, nursery, playgroup, pre-school, 17 00:02:22,960 --> 00:02:30,600 early learning center, daycare, childcare nome lelinye libito 18 00:02:30,600 --> 00:02:39,480 Nome ngabe sikubita ngaliphi libito, tonkhe letindzawo kumele tibe bete libandlululo. 19 00:02:45,000 --> 00:02:51,440 Kulelifilimu utawufundza tindlela letimelula tekutsi bothishela betinkhulisa, 20 00:02:51,440 --> 00:02:59,140 nome kuphi, bangatitfutfukisa kanjani kutsi etinkhulisa tabo kubebete lubandlululo. 21 00:03:09,080 --> 00:03:16,400 Inkhulisa yawo wonkhe umntfwana kumele kutsi ibe njani? 22 00:03:21,500 --> 00:03:30,000 Tinkhulisa tinika bantfwana litfuba lekutsi bafundze nebalingani babo – kusukela basebancane. 23 00:03:30,000 --> 00:03:35,000 Loku kusho kutsi bafundza kwemukela baphindze babone bumcoka bekwehlukahlukana kwebantfu basebancane, 24 00:03:35,400 --> 00:03:41,000 lokuphindze kubasite kutsi babenesisekelo semphilo lete lubandlululo emmangweni. 25 00:03:41,000 --> 00:03:51,200 Kungako kumcoka kutsi bothishela basetinkhulisa bakucondze futsi bakwemukele kwehlukahlukana kwebantfu. 26 00:03:51,700 --> 00:04:00,200 Bantfwana labancane bazuza lokunyenti ngekufundza kanye kanye ngekwehlukahlukana kwabo. 27 00:04:02,840 --> 00:04:12,200 Kunemtselela lomuhle ngempela kutsi bantfwana bahlanganyele. Uma bahlanganyele, bayasekelana kakhulu. 28 00:04:12,200 --> 00:04:18,360 Babambana babe munye, babe njenge tincetu te-puzzle lehlanganisiwe yakha sitfombe lesisha. 29 00:04:18,360 --> 00:04:22,500 (Kusho Olha Serova, waseNkhulisa No.2, “Romashka”,Mykolayivka) 30 00:04:35,800 --> 00:04:44,900 Umndeni wetfu ujabula kakhulu ngalenkhulisa. Lee-Ann uyajabula. 31 00:04:44,900 --> 00:04:51,500 Sowunebangani nyalo futsi sowudlala nalabanye bantfwana kunalokutsi abe sekhaya onkhemalanga. 32 00:04:51,500 --> 00:04:55,900 Kusho Thabisile Malambe, Make wa Lee-Ann, enkhulisa yakaHhelehhele Community Pre-school, ngapansi kwemphakatsi wakaHhelehhele 33 00:05:01,640 --> 00:05:10,900 Ngiyayitsandza lemihlangano yasekuseni lesiyentako, sitama kuba nayo njalo njalo. 34 00:05:10,900 --> 00:05:18,900 Lomcondvo walomhlangano wasekuseni kusita umntfwana ngamunye kulelesinabo kutsi ativele akhululekile, amcoka, futsi emukelekile. 35 00:05:18,900 --> 00:05:24,900 (Oksana Bura, Headteacher, Pre-school No. 134, Lviv) (Kusho Oksana Bura, Thishelanhloko, waseNkhulisa No. 134, Lviv) 36 00:05:32,900 --> 00:05:44,900 Kukhula nekufundza lokusecophelelweni lolusetulu kwabo bonkhe bantfwana kudlala indzima yenhlitiyo kuko konkhe. 37 00:05:52,440 --> 00:05:59,000 Sifundza ngekudlala nebantfwana. Uma ufuna kufundzisa bantfwana, kumele ukwati kudlala nabo. Bafundza ngekudlala. 38 00:05:59,000 --> 00:06:03,000 Kusho Ntombie Potgieter, Thishela waseLunju Neighbourhood Care Point (NCP)/Kindergarten, eLunju) 39 00:06:03,000 --> 00:06:07,600 Kudlala yindlela lekahle kakhulu yekutsi bantfwana bakhule baphindze bafundze. 40 00:06:07,600 --> 00:06:11,720 Kungako kumcoka kakhulu kutsi bothishela basetinkhulisa bakwati 41 00:06:11,720 --> 00:06:18,420 kukhombisa nekulekelela kufundza nekukhula kwemakhono, basebentisa kudlala. 42 00:06:20,300 --> 00:06:28,500 Inkhulisa ingekudlala nje. 43 00:06:28,500 --> 00:06:32,200 Noma badlala, bayafundza futsi. 44 00:06:32,200 --> 00:06:35,200 (Kusho Olha Lavrynenko, Thishelanhloko, wasePre-school No. 2, ‘Romashka’, Mykolayivka) 45 00:06:35,200 --> 00:06:42,800 Uma bantfwana badlala nalabanye, bafundza kutsi tintfo tisebenta njani. Ngekudlala, bafundza ngemphilo emhlabeni. 46 00:06:42,800 --> 00:06:46,000 Thishela yena uba ngulomunye walabadlalako. 47 00:06:46,000 --> 00:06:49,450 (Kusho Yana Zadyraka, loyi-Methodologist, yasePre-school No. 2, ‘Romashka’, Mykolayivka) 48 00:06:50,250 --> 00:06:56,280 Uma basadlala bayahlangana bacale kwetayelana, bafundza kuhlanganyela nalabanye. 49 00:06:56,280 --> 00:07:07,000 Imitimba yabo iyakheka icine. Kudlala yindlela yabo yekutsi bacinise imisipha. 50 00:07:07,000 --> 00:07:12,640 Kungako kumcoka kutsi banikwe litfuba lelanele lekutsi badlale. Uma basadlala kanye kanye bayachumana. 51 00:07:12,640 --> 00:07:20,000 Bafundza kuhlanganyela nalabanye, bafundze kwenta tintfo babanyenti, bafundze kwenta tintfo kanye kanye. 52 00:07:20,000 --> 00:07:24,000 Bafundze nekuphana, lokumcoka kukhulu kubo basakhula. 53 00:07:28,920 --> 00:07:32,920 (Kusho Thuli Gamedze, Thishela waseMahlabaneni Neighbourhood Care Point (NCP)/Pre-school, eGoboyane, Big Bend) 54 00:07:37,000 --> 00:07:41,520 Kukhula nekufundza kwabo bonkhe bantfwana – lokugcile ekufundzeni ngekudlala – 55 00:07:41,520 --> 00:07:49,520 kwakha sisekelo sekutfokotela kufundza imphilo yakhe yonkhe. 56 00:07:55,100 --> 00:08:03,000 Uma ufundzisa umntfwana lomncane, usuke wakha sisekelo. Ngako-ke ungeke uvele wakhe indlu ungenaso sisekelo. 57 00:08:03,000 --> 00:08:07,000 (Kusho Ntombie Potgieter, Thishela waseLunju Neighbourhood Care Point (NCP)/Kindergarten, eLunju) 58 00:08:08,600 --> 00:08:13,520 Kwakha kuchumana emkhatsini welikhaya, imphilo, ummango kanye nekufundza 59 00:08:13,520 --> 00:08:24,000 ngulenye indlela lemcoka yekutsi bothishela basetinkhulisa bakhe ngayo lutsandvo lwekufundza kubantfwana. 60 00:08:24,000 --> 00:08:30,600 Bothishela basetinkhulisa bagcile etintfweni letitsandvwa ngumntfwana kute bamsekele emicondvweni yakhe nasekufuneni lwati – 61 00:08:30,600 --> 00:08:38,520 tintfo letilusito kubantfwana basakhula. 62 00:08:54,520 --> 00:09:00,220 Bothishela basetinkhulisa baphindze balekelele kuphila emtimbeni 63 00:09:00,220 --> 00:09:07,000 emoyeni, etifeni nekuphepha kubo bonkhe bantfwana lababanakekele. 64 00:09:16,390 --> 00:09:26,500 Inkhulisa kumele kutsi ingabi njani? 65 00:09:27,400 --> 00:09:32,800 Inkhulisa ayisiyo yekulungiselela umntfwana kutsi angene esikolweni lesiphakeme nje kuphela 66 00:09:32,800 --> 00:09:40,600 Siyabona kutsi letinye tinkhulisa atikukhutsati kuhlangana kwalo lonkhe luhlobo lwebantfu, kufundza akukagcili ekudlaleni, 67 00:09:40,600 --> 00:09:50,840 atisakhi sisekelo sekutfokotela kufundza kumntfwana. 68 00:09:50,840 --> 00:10:00,000 Loko kungahle umntfwana kumemuke litfuba lekutsi akhule acinile emoyeni futsi akhule anelutsandvo lwekufundza 69 00:10:00,000 --> 00:10:08,960 Bantfwana bangafundziswa babanyenti kusentjetiswe tindlela tekufundzisa bantfwana lesebakhulile 70 00:10:08,960 --> 00:10:19,360 Kuletinye tinkhulisa bafundzisa bantfwana kufundza lokubhalwe phansi kanye netibalo. 71 00:10:19,360 --> 00:10:25,260 Batali bangakutfokotela loku ngebantfwababo kodvwa akukabalungeli labantfwana 72 00:10:25,260 --> 00:10:34,480 kuleminyaka labakuyo futsi loko kusho kutsi bayashiyeka kulokunye kufundza lokumcoka kakhulu lokulungela iminyaka yabo, njenge kudlala nekucwaninga. 73 00:10:34,480 --> 00:10:39,440 Lawa ngemakhono lamcoka kakhulu kubalungiselela kuya esikolweni lesiphakeme. 74 00:10:39,440 --> 00:10:48,400 Kunetinkomba letishoko kutsi kucala kufundza sikolo kwebantfwana basebancane akubabeki etfubeni lelihle kunalabo labaphutile kucala. 75 00:10:48,400 --> 00:10:54,200 Empeleni akusiko kufundza lokuphelele, ngobe kwenta kutsi kubhekeke kutsibantfwana babe basesigabeni lesitsite 76 00:10:54,200 --> 00:10:59,200 sekukhula kani bantfwana abakhuli ngekulingana. 77 00:10:59,200 --> 00:11:05,480 Ngako ke uma sifuna kwenta siciniseko sekufundza lokuphelele etinkhulisa, 78 00:11:05,480 --> 00:11:11,000 kudzingeke kutsi sikugweme kufundza kwemabanga laphakeme etinkhulisa. 79 00:11:11,000 --> 00:11:16,480 Kumele sikugweme kugucula tinkhulisa sitente tifane netikolwa letiphakeme. 80 00:11:16,480 --> 00:11:20,480 (Kusho Ayman Qwaider, loyi-Inclusive Education Consultant, EENET) 81 00:11:44,400 --> 00:11:46,480 UNGENTANI WENA? 82 00:11:46,480 --> 00:11:52,980 Sebentisana nalabanye bothishela basetinkhulisa 83 00:11:54,980 --> 00:12:02,600 Bonkhe bothishela basetinkhulisa kudzingeke kutsi bafundze ngemigomo nekufundzisa lonkhe luhlobo lwentfwana. 84 00:12:02,600 --> 00:12:07,920 Loku kungentiwa ngekuya kumihlangano sikolwa, nome utifundzise wena 85 00:12:07,980 --> 00:12:12,720 noma ngekubukela emafilimu lafana naleli! 86 00:12:14,000 --> 00:12:20,280 Nakubalingani bakho ungafundza lokunyenti ngekufundzisa lonkhe luhlobo lwebantfwana 87 00:12:22,380 --> 00:12:32,200 Uma sinathishela lomusha enkhulisa yetfu, simsita kutsi acondze kutsi kufundza kufanele kungakubangeli situnge. 88 00:12:32,200 --> 00:12:41,000 Kubekisa, umangabe bafundzisa ngesihlahla, angeke kulunge kutsi beme eceleni kwalesihlahla bafundze sifundvo. 89 00:12:41,000 --> 00:12:47,840 Lokufanele bakwente kutsi, bantfwana basisebentise lesihlahla, basikale bukhulu baso, badlale imidlalo ngemacembe aso. 90 00:12:47,840 --> 00:12:51,650 Konkhe kufundza kwenteka ngekudlala. 91 00:12:51,650 --> 00:12:58,650 Ngaleyo ndlela kumelula kubo thishela nebantfwana, futsi kumnandzi kunekulalela inchazelo lendze. 92 00:12:58,650 --> 00:13:05,650 (Kusho Lesia Kovalchuk, Thishelanhloko, wasePre-school No. 37, Lviv) 93 00:13:08,000 --> 00:13:13,960 Kungenteka unemlingani endzaweni yakho lonelwati ngekukhula kwebantfwana labatsite, 94 00:13:13,960 --> 00:13:19,100 nome kufundzisa bantfwana labaphila nekukhubateka lokutsite. 95 00:13:19,100 --> 00:13:26,560 Ungacela lusito akubonise kutsi ungenta njani kute ulekelele bafundzi labasenkhulisa yakho. 96 00:13:26,560 --> 00:13:34,200 Kepha ungabheki kutsi umlingani wakho lonelwati abese utsatsa sikhala sakho sekutsi ufundzise bafundzi bakho. 97 00:13:34,200 --> 00:13:40,500 Solo kuyinsayeya yakho kutsi usite bonkhe bafundzi bakho bakhule baphindze bafundze. 98 00:13:45,580 --> 00:13:53,000 Uma usebenta nalabanye bothishela, ungabatisa ngetinkinga lobhekana nato nome imicondvo netifundvo lotitfolako usafundzisa. 99 00:13:53,000 --> 00:13:57,640 Loku kungakusita kutsi uticatulule kahle tinkinga lobhekana nato 100 00:13:57,640 --> 00:14:03,540 usalekelela kukhula nekufundza kwebantfwana. 101 00:14:11,940 --> 00:14:19,240 Sihlangana njalo njalo kute sicocisane ngetinjongo siphindze sakhe emasu ekukhula kwemntfwana ngamunye ngamunye. 102 00:14:19,240 --> 00:14:27,440 Sibeka tindzima temntfwana ngamunye ngamunye bese kutsi njalo emva kwetinyanga letintsatfu nome ngephansi, sihlangane sicocisane ngekuhamba kwaleto tindzima, 103 00:14:27,440 --> 00:14:33,000 sibukisane kutsi ngabe sisebentise tindlela letingito yini tekufundza nekukhula kute selekelele loyo mntfwana kutsi akhule kahle. 104 00:14:33,000 --> 00:14:39,940 Lesinye sikhatsi ukhandza kutsi lendzima lesiyibekile akusiyo, sibuka letinye tindlela tekukulungisa loko. 105 00:14:39,940 --> 00:14:44,940 (Kusho Lesia Kovalchuk, Thishelanhloko, wasePre-school No. 37, Lviv) 106 00:14:50,160 --> 00:14:58,840 Imvama inkhulisa iba secophelelweni lolungephansi kwetikolwa letiphakeme, ema-primary nome ema-secondary. 107 00:14:58,840 --> 00:15:04,160 Loku kunika wena nalobambisene nabo ematfuba lamanyenti ekukhululeka 108 00:15:04,160 --> 00:15:11,060 kuhlelembisa nekusekela kufundza kanye nekulungisa lapho kungahambi kahle khona. 109 00:15:11,060 --> 00:15:16,800 Kubekisa, ningafundzisa ngekubambisana, kute nisebentisane nebalingani 110 00:15:16,800 --> 00:15:22,280 uma nihlelembisa tifundvo niphindze nisekela kufundza. 111 00:15:28,000 --> 00:15:33,320 Futsi ningatihlanganisa ticheme tebafundzi kanye kanye etifundvweni letehlukene. 112 00:15:33,320 --> 00:15:41,440 Lapha bafundzi basenkhulisa nalabachamuka e-secondary school bafundza kanye kanye – 113 00:15:41,440 --> 00:15:47,320 bajabulile futsi nguloyo naloyo ufundza kulomunye. 114 00:15:58,720 --> 00:16:08,040 Kucondza tidzingo temntfwana ngamunye 115 00:16:14,400 --> 00:16:22,880 Bothishela basetinkhulisa badzinga kutsi bacondze kukhula kwemntfwana ngekuhlanganyela, emtimbeni, 116 00:16:22,880 --> 00:16:27,880 ngengcondvo, ngekuchumana, nasemoyeni. 117 00:16:27,880 --> 00:16:36,000 Umntfwana ngamunye ukhula ngelakhe libanga, ngako-ke kumele kutsi umfundzi alandzelelwe njalo njalo. 118 00:16:36,000 --> 00:16:41,800 Kumele kutsi ubabukele nabadlala bantfwana kute ucondze uphindze ugadze kukhula kwabo, 119 00:16:41,800 --> 00:16:46,000 labakutsandzako, labenta kahle kuko, nalabakudzingile ngamunye ngamunye. 120 00:16:46,000 --> 00:16:52,240 Loku kodvwa akukafaneli kutsi kubese kwentelwa kulinganisa umntfwana nalomunye 121 00:16:53,040 --> 00:16:59,680 Ngiyabagadza bantfwana kute ngibone kutsi bati ini nekutsi baphatsana njani. 122 00:16:59,680 --> 00:17:04,680 Uma sicala indlela lensha yekufundzisa, sibuka kutsi kwentekani 123 00:17:04,680 --> 00:17:11,000 nekutsi labantfwana bafundza kancono yini ngalendlela lensha. 124 00:17:11,000 --> 00:17:18,500 Siphindze sibuke kutsi kukhona yini umntfwana lakhombise umcondvo lohlakaniphile kuko nalamanye emakhono. 125 00:17:18,500 --> 00:17:22,500 (Kusho Yana Zadyraka, loyipMethodologist, yasePre-school No. 2, ‘Romashka’, Mykolayivka) 126 00:17:28,000 --> 00:17:37,000 Kufuna unake uma umntfwana atsatsa kancane elikhonweni lelitsite, nome atsatsa masinyane nome atsatsa ngendlela lengaketayeleki. 127 00:17:37,000 --> 00:17:42,960 Ungabese wakha emasu ekumfundzisa loyo mntfwana. 128 00:17:43,000 --> 00:17:49,080 Ungacela batali bemntfwana nome umnakekeli, nalabanye bothishela labanelwati 129 00:17:49,080 --> 00:17:54,730 kutsi bakusite kwakha emasu ekufundzisa lomntfwana. 130 00:17:59,200 --> 00:18:04,280 Kunika umntfwana lusito lolwanele asemncane kungasita kuvikela kungakhuli kahle 131 00:18:04,280 --> 00:18:08,500 kutsi kungangeteki kakhulu uma asakhula. 132 00:18:08,500 --> 00:18:15,480 Ungasita kubona kutsi bafundzi labancane badzinga lusito ngekukhubateka tsite nome kugula tsite 133 00:18:15,480 --> 00:18:21,960 Akukadzingeki nani kutsi ube nguchwephesha wetemphilo, kepha ungasebentisana nalabangakunika lusito 134 00:18:21,960 --> 00:18:27,760 kute ucondzisise uphindze umsite umntfwana. 135 00:18:35,000 --> 00:18:44,680 Nginamake waLee-Ann ngitobona kutsi ngabe ukhula njani. Kwekucala sambona umntfwana kutsi udzinga lusito, 136 00:18:44,680 --> 00:18:51,680 sase senta luhlolo lwekugula lanako emtimbeni, nalakhona kukwenta nako. Sase sisebentisana nebase Cape Town 137 00:18:51,680 --> 00:18:59,700 Bakha letitulo talabaphila nekukhubateka. Sase siyamkala umntfwana utfola lesitulo. Nyalo lomntfwana sowuya esikolweni 138 00:18:59,700 --> 00:19:03,700 (Kusho James Tsabedze, longuProgramme Officer, kaVusumnotfo, eSipiki) 139 00:19:30,500 --> 00:19:35,900 Kunetintfo letimelula longatenta kugadza kukhula kwemntfwana. 140 00:19:35,900 --> 00:19:43,280 Ungabuka kwenta, indlela lakhomba ngayo imiva, kusebentisa titfo temtimba, kanye nekutiphatsa kwakhe umntfwana. 141 00:19:43,280 --> 00:19:52,500 Lalela kukhuluma nendlela labachumana ngayo nabakanye kanye. 142 00:19:53,000 --> 00:19:59,500 Babuke nabangamunye, nabababili, nome babanyenti. 143 00:20:06,240 --> 00:20:18,200 Babuke nabasenta imidlalo lekhombisa kufundza kuhlanganyela nalabanye, lokusebentisa titfo temtimba, ingcondvo, kuchumana, kanye nemakhono akamoya. 144 00:20:18,200 --> 00:20:28,440 Kunake labakujabulelako kukwenta nome lokubaletsela situnge. 145 00:20:28,440 --> 00:20:35,700 Babuke kutsi bachumana njani nebantfu labadzala nome bantfwana. 146 00:20:37,280 --> 00:21:47,200 Bese uyawungenela nawe lomdlalo nome inkhulumo. 147 00:21:52,700 --> 00:22:00,480 Kufanele kutsi ukuchumanise kakhulu kufundza lokusekelako nemphilo yemntfwana ekhaya. 148 00:22:03,000 --> 00:22:13,200 Sebentisa emasiko, lulwini, imidlalo, imicimbi, bantfu netintfo labatetayele labafundzi ekhaya. 149 00:22:13,200 --> 00:22:19,680 Kwente loku, usebentisane nebatali nebanakekeli. Ngibo bochwephesha. 150 00:22:19,680 --> 00:22:26,360 Umntfwanabo bamati kwengca wonkhe umuntfu. 151 00:22:32,000 --> 00:22:35,720 Bangakutjela kutsi umntfwana wati ini yena ekhaya. 152 00:22:35,720 --> 00:22:44,520 Wena nabo ningashiyelana lugwayi ngalokutsandvwa ngumntfwana, lasakhona kukwenta nalanenkinga nako. 153 00:22:49,840 --> 00:23:00,000 Ngiyajabula ngalendlela lekukhule ngayo lokusebentisana kwami nelicembu lasenkhulisa. 154 00:23:00,000 --> 00:23:06,280 Ngiyabatjela bothishela kutsi kwentekani ekhaya, kutsi Illia ukhula njani, nabo futsi bayangitjela ngelilanga lakhe esikolweni, 155 00:23:06,280 --> 00:23:10,720 kutsi ufundzeni, kutsi kufuna sibonaka ini, 156 00:23:10,720 --> 00:23:15,360 lokukhula kwalomntfwana sibambisene kuko. 157 00:23:15,360 --> 00:23:19,360 (Kusho Nina Arsentieva, waseCommunity Pre-school No 74, Kharkiv City) 158 00:23:29,400 --> 00:23:37,880 Yebo, labanye batali bacela kutsi sibasite, kubekisa, “ngingenta njani kutsi ngisite umntfwanami entfweni letsite?” 159 00:23:37,880 --> 00:23:45,300 Siyacocisana sisho konkhe kutsi: kufuneka kutsi kwentiweni, kutsi tinhlelo titawuma kanjani ekhaya, kutsi batawucala kanjani kufaka umntfwana kuloluhlelo. 160 00:23:45,300 --> 00:23:50,000 (Kusho Natalia Kovaliova, Thishela, wasePre-school No. 2, ‘Romashka’, Mykolayivka) 161 00:23:51,000 --> 00:23:55,160 Wena nebalingani bakho ningabakhutsata batali nebanakekeli bebantfwana kutsi 162 00:23:55,160 --> 00:24:00,000 badlale yabo indzima ekukhuleni nasekufundzeni kwemntfwana ngekwenta inkhulisa 163 00:24:00,000 --> 00:24:05,600 kutsi ibe yindzawo lebemukelako batali nebanakekeli. 164 00:24:06,200 --> 00:24:14,000 Ungabanika litfuba lekutsi nabo batimbandzakanye etinhlelweni, ekufundzeni kanye nasekucocisaneni enkhulisa. 165 00:24:14,000 --> 00:24:19,000 Kumcoka kutsi utihluphe ngekuchumana nemindeni yebantfwana 166 00:24:19,000 --> 00:24:27,200 Wena nome balingani bakho ningadzinga kutsi nivakashele emakhaya ebantfwana kute nicondzisise kutsi yini lengasita nome ibange kutsi umntfwana angakhuli 167 00:24:27,200 --> 00:24:36,080 nome afundze kahle ekhaya, nome nicondze kutsi yini leyenta kutsi bangeti esikolweni nome kutsi yini lebanga kutsi bangete bafuna kungenela tinhlelo letitsite esikolweni nakufundvwa. 168 00:24:49,500 --> 00:24:54,080 Timpilo tehlukene, imindeni yehlukene. 169 00:24:54,080 --> 00:25:01,300 Wonkhe umuntfu uta enkhulisa netinkinga nome nekujabula kwakhe. 170 00:25:01,300 --> 00:25:06,120 Sihlale silitfola liphimbo linye lekusebenta: batali, bantfwana kanye natsi sisebenta kanye kanye silicembu linye. 171 00:25:06,120 --> 00:25:10,120 (Kusho Natalia Kovaliova, Thishela, wasePre-school No. 2, ‘Romashka’, Mykolayivka) 172 00:25:10,120 --> 00:25:18,200 Lesinye sikhatsi kungenteka kudzingakale kutsi usebentisane nebanakekeli labangasibo bekhabomntfwana, kute utfolisise ngemphilo yemntfwana ekhaya. 173 00:25:18,200 --> 00:25:25,250 Bantfwana labangahlali nemindeni yabo bangahlangana nebulukhuni lobengetiwe ekwemukelekeni nasekufundzeni kwabo. 174 00:25:25,250 --> 00:25:36,880 Ngisebenta lapha e Nqaba Yethu children’s home, ngingumholi walapha ekhaya. Sinebantfwana labalishumi nesihlanu(15). Semukela lonkhe luhlobo lwebantfwana. 175 00:25:36,880 --> 00:25:43,680 Siyatama kubabuyisa ndzawonye kute babe nelikhaya. Cishe bonkhe bantfwana lesinabo la, 176 00:25:43,680 --> 00:25:48,680 kufanele bacale enkhulisa – lokumcoka kakhulu kuye wonkhe umntfwana. 177 00:25:48,680 --> 00:25:56,680 Siyetama kuya esikolweni njalo njalo, sentele kutsi sihlale sichumene nathishela futsi sitocondza kutsi yini inkinga. 178 00:25:56,680 --> 00:26:00,480 Mhlawumbe kulesinye sikhatsi kutsatsa lici kutsi umntfwana afundze lokusho 179 00:26:00,480 --> 00:26:09,080 kutsi kumele kube khona lesikwentako nalomntfwana mayelana nesikolwa. 180 00:26:09,080 --> 00:26:13,080 Kusho Makhosazana Vilakazi, longuChildren’s Home Officer, eNqaba Yethu Children’s Home, eBig Bend 181 00:26:15,560 --> 00:26:25,400 Hlela inkhulisa itsandzeke, ibe netifundvo letimnandzi 182 00:26:26,320 --> 00:26:32,040 Tinkhulisa kumele kutsi titsandzeke, 183 00:26:32,040 --> 00:26:37,040 tibemnandzi, tiphindze tikhutsate kufundza. 184 00:26:37,040 --> 00:26:44,040 Njenga thishela wasenkhulisa, kunyenti longakwenta kute utfole loku. 185 00:26:44,040 --> 00:26:54,540 Kubekisa: Hlela inkhulisa wentele kutsi tindzawo ngekwehlukahlukana kwato tisentjentiswe kwenta tinhlelo letehlukene. 186 00:26:57,080 --> 00:27:03,560 Emini bantfwana bayakhona kuhambahamba kamelula bente tinhlelo etindzaweni letehlukene. 187 00:27:03,560 --> 00:27:12,100 Bangafundza bahleti ematafuleni nome bahlale phansi ecansini nome ekoneni lendalo 188 00:27:12,100 --> 00:27:15,100 (Kusho Oksana Bura, Thishelanhloko, wasePre-school No. 134, Lviv) 189 00:27:16,000 --> 00:27:24,760 Sebentisa libala ngaphandle kufundza ngekudlala nekutsi bantfwana bangcebeleke bajabule. 190 00:27:28,000 --> 00:27:35,300 Yakha indzawo lapho ugcina khona tintfo tekufundza nekudlala. 191 00:27:35,300 --> 00:27:38,900 Gcina tintfo tekudlala nekufundza tigcebeke kahle. 192 00:27:38,900 --> 00:27:48,600 Kugceba kusita bantfwana kutsi bafundze kutimela, bakhululeke baphindze bafundze kutibonela lapho kuhlala khona tintfo. 193 00:27:48,600 --> 00:27:55,440 Yakha tindlela tekuhlala letehlukahlukene, bantfwana batokhetsa kutsi bafuna kuhlala phansi kusemende nome ematafuleni 194 00:27:55,440 --> 00:28:03,880 noma etitulweni nebangani babo, nome ngukuphi lapho bafuna kuhlala khona. 195 00:28:05,900 --> 00:28:11,960 Kulesinye sikhatsi tinkhulisa tiba setindzaweni letakhelwe kusentjetiswa kwesikhashana njengetindzawo temihlangano 196 00:28:11,960 --> 00:28:21,110 nome takhiwo letifana nemathende kulabahlala ngekukhosela eveni (refugees). 197 00:28:21,110 --> 00:28:33,110 Kepha usengakhona kutfola indlela yekwenta kutsi inkhulisa yakho ifundzise lonkhe luhlobo lwemntfwana, ibe mnandzi, itsandzeke kubantfwana labatofundza. 198 00:28:33,410 --> 00:28:41,200 Hlela lilanga, wehlukanise tikhatsi netifundvo 199 00:28:43,000 --> 00:28:47,200 Bantfwana labancane bakukhandza kumcoka kwenta njengobe kuhlale kwentiwa 200 00:28:47,200 --> 00:28:55,280 Lokutsi bati kutsi kutawentiwani ngesikhatsi letsite kwenta kutsi bativele baphephile. 201 00:28:56,400 --> 00:29:03,280 Njenga thishela wase nkhulisa, kufanele kutsi uhleleke kute tikhatsi nendzawo yekufundza 202 00:29:03,280 --> 00:29:11,350 ingabi buhlaluhlalu noma icanganise tingcondvo tebafundzi. 203 00:29:13,800 --> 00:29:19,520 Tikhatsi tekufundza letigcinwa ngaso sonkhe sikhatsi atikadzingeki futsi atilungi. 204 00:29:19,520 --> 00:29:26,900 Kepha ungatihlela tikhatsi tekutsi bafundzi babe ngekhatsi nome ngaphandle, kanye netikhatsi tekudla. 205 00:29:26,900 --> 00:29:35,850 Futsi ungasenta siciniseko sekutsi bafundzi batfola sikhatsi sekwenta imidlalo leyehlukahlukene. 206 00:29:35,850 --> 00:29:47,000 Enkhulisa yetfu, njengoba ngiyabona benta kuletinye tinkhulisa, kenetikhatsi letehlukahlukene tekufundza. Emvakwekushukuma, badla kudla kwabo kwasekuseni. 207 00:29:47,000 --> 00:29:52,800 Emvakwekudla kwasekuseni, kubese kuyafundvwa. Letifundvo tiyehlukahlukana; sitama kutsi tibe mnandzi. 208 00:29:52,800 --> 00:29:57,800 Sisebentisa tindlela letinyenti tekwelekelela kufundza kute siletse inkhaphunkaphu yekufundza kubantfwana. 209 00:29:57,800 --> 00:30:01,800 (Kusho Viktoria Kapustina, Thishela, waseCommunity Pre-school No 74, Kharkiv City) 210 00:30:01,800 --> 00:30:14,340 Kufanele futsi kutsi ube netintfo letisebaleni lotibhekile kubantfwana, kute bati nabo kutsi yini labavumeleke kutsi bayente yini labangakavumeleki kutsi bayente. 211 00:30:16,040 --> 00:30:19,840 Yenta siciniseko sekutsi konkhe kufundza kugcile kakhulu ekudlaleni. 212 00:30:19,840 --> 00:30:28,600 Nika bantfwana litfuba lekutikhetsela kutsi bafuna kwenta ini nome bafuna kudlala ngani 213 00:30:28,600 --> 00:30:38,480 Uma bantfwana batfole litfuba lekufundza ngekudlala ngetintfo labatitsandzako, batakutfokotela kufundza. 214 00:30:40,500 --> 00:30:49,340 Kufundza ngaleyondlela kungabasita kutsi bafundze tifundvo letitsite, njenge kubala. 215 00:30:49,340 --> 00:30:54,040 Siyati kutsi bantfwana bafundza ngekushiyana. 216 00:30:54,040 --> 00:31:03,000 Lababanye bafundza kancono ngekuhlabela uma usebentisa tingoma, nome ema-rhymes, labanye bafundza kancono uma tintfo batibona. 217 00:31:03,000 --> 00:31:08,560 Labanye bafundza kancono uma badlala nebangani babo. 218 00:31:08,560 --> 00:31:15,560 Kungako senta siciniseko sekutsi konkhe sikwenta sinenjongo yekutsi sifinyelele kumntfwana ngamunye ngekwehlukana kwabo. 219 00:31:15,560 --> 00:31:20,560 (Kusho Thuli Gamedze, Thishela, waseMahlabaneni Neighbourhood Care Point (NCP)/Pre-school, eGoboyane, eBig Bend) 220 00:31:29,360 --> 00:31:33,080 Ngempela sisebentisa tindlela letehlukene tekufundza 221 00:31:33,080 --> 00:31:39,880 Uma thishela ahlela tifundvo, kufanele kutsi akukhumbule kutsi kunemntfwana lodzinga lusito 222 00:31:39,880 --> 00:31:43,380 lolukhetsekile ngako-ke letifundvo kumele timsite naye. 223 00:31:43,380 --> 00:31:46,380 (Kusho Lesia Kovalchuk, Thishelanhloko, wasePre-school No. 37, Lviv) 224 00:31:49,580 --> 00:31:56,280 Nika bantfwana litfuba lekutsi batikhetsele litubane lekufundza – kungenteka bafuna kwenta tifundvo letishukumisa umtimba ngekushesha, 225 00:31:56,280 --> 00:32:02,480 nome letipholile; noma bafuna kuthula nje nome babange umsindvo. 226 00:32:04,000 --> 00:32:12,900 Bayekele bacedze labakwentako – ungajaki kuchubekela kulokunye 227 00:32:14,800 --> 00:32:28,920 Uma bantfwana batikhetsela luhlobo nelitubane lekufundza ngekudlala, bafundza kancono futsi naletifundvo tabo tihambelana kahle netidzingo kanye nemakhono abo. 228 00:32:28,920 --> 00:32:35,320 Kulesinye sikhatsi uyadzinga kutsi ukhutsate bantfwana kutsi bashukumise umtimba nome bawupholise. 229 00:32:35,320 --> 00:32:42,000 Tifundvo letifaka ekhatsi tingoma nekugidza tingaba kahle kuloku. 230 00:32:42,000 --> 00:32:55,360 Kufanele wente siciniseko sekutsi bantfwana bafundza kutotonkhe tikhatsi tekufundza. 231 00:32:56,100 --> 00:33:06,000 Sebentisa tintfo lesitisebentisa mihlayonkhe kukhutsata kufundza 232 00:33:10,400 --> 00:33:20,000 Bantfwana labancane bafundza kancono uma kubonakala kamelula kutsi loku labafundza ngako kwenteka mihlayonkhe. 233 00:33:22,700 --> 00:33:28,600 Sitama kwenta siciniseko sekutsi sifundzele ngaphandle. 234 00:33:28,600 --> 00:33:36,240 Sinendzawo lenhle yekudlala lenetihlahla letincane naletinkhulu letehlukahlukene, lokunika bantfwana tindlela letehlukene tekufundza. 235 00:33:36,240 --> 00:33:48,150 Siyabasekela kulokufundza. Sinendledlana yesintfu lapho bantfwana bahambe bema etindzaweni letehlukahlukene, 236 00:33:48,150 --> 00:33:59,040 bente lokunyenti, njengemidlalo, kutijabulisa, kufundza kutsi tintfo tesebenta njani, kubuketa tintfo, imidlalo yekufuna lokufihliwe, nome lokunye lokusebentisa ingcondvo. 237 00:33:59,040 --> 00:34:06,000 Ngaleyo ndlela, bahamba kulendledlana bafundze ngetintfo letinyenti temvelo nalokunye. 238 00:34:06,000 --> 00:34:10,000 (Kusho Oksana Bura, Thishelanhloko, wasePre-school No. 134, Lviv) 239 00:34:15,000 --> 00:34:25,480 Sisebentisa lesikutfole langaphandle nome yini lelahliwe. Enkhulisa siphindze sikulungise sikusebentise. 240 00:34:27,720 --> 00:34:37,590 Lasikolweni site tintfo tekudlala kodvwa ngihamba ngibutsa tintfo lengititfolako langaphandle 241 00:34:37,590 --> 00:34:44,560 sibuye sikusebentise kwenta tintfo tekudlala bese sisebentisa kona kudlala. 242 00:34:44,560 --> 00:34:51,800 Sibutsa ematje, nabadlala ngawo labantfwana kubasita kutsi bafundze kubala. 243 00:34:51,800 --> 00:34:59,800 Lasikolweni sidlala ngaphandle, sisebentisa emathayi etimotolo lamadzala. Labantfwana bayatsandza kuwafuca baphindze bawagicite. 244 00:34:59,800 --> 00:35:04,800 (Kusho Hlob’sile Masuku, Thishela, waseThembelihle Pre-school, eDingizwe) 245 00:35:10,240 --> 00:35:26,800 Njengathishela wasenkhulisa, kumele unike bantfwana tintfo lesitisebentisa mihlayonkhe kutsi batisebentise kudlala ngato. 246 00:35:34,000 --> 00:35:47,800 Ngekusebentisa tintfo letinjalo loko kungabasita bantfwana kutsi bafundze ngemibala, kwakheka kwetintfo, kutsi tintfo tinjani uma utitsintsa, kunuka, imisindvo, netisindvo. 247 00:35:49,600 --> 00:35:59,080 Tintfo letiviwa ngumtimba ngetindlela letehlukene kanyenti, tingaba lusito kakhulu kubafundzi labanebulukhuni lwekubona nome kuva. 248 00:35:59,080 --> 00:36:06,400 Kutsintsa nekugucugucula letintfo njengenceye yekufundza kungabasita bantfwana labadzinga kulekelelwa kufundza kusebentisa imitsambo lemincane, 249 00:36:06,400 --> 00:36:14,900 nome labanebulukhuni bekucondza nome kukhumbula tintfo. 250 00:36:17,900 --> 00:36:33,900 Ngekusebentisa lemicondvo lemelula, bothishela basetinkhulisa bangatitfutfukisa ekulekeleleni bonkhe bantfwana kutsi bafundze bakhule.